Hoe we ook ons best doen, welke slimme marketingstrategieën of soepele apps we ook ontwikkelen: het geluid komt niet aan. We krijgen vooral onze eigen echo terug. Hoog tijd dus om dat concept van die deelnemer op afstand eens ‘om te denken’.
De deelnemer staat namelijk niet op afstand van ons. Wij staan op afstand van de deelnemer. We kunnen de komende tijd dus nog harder gaan roeptoeteren dat ze onze mooie websites moeten bezoeken, dat ze die übergebruiksvriendelijke pensioenchecker fluks moeten installeren, we kunnen opnieuw een vliegtuig de kloof laten overvliegen om folders over werkend Nederland uit te strooien… maar misschien doen we er beter aan om zelf de kloof over te steken. Voordat we nu allemaal onze rugzakken klaarzetten, eerst even een kleine nuancering. Want het is niet zo dat al onze inspanningen op dit vlak tot nu toe tevergeefs zijn geweest. Integendeel.
Onlangs kreeg ik de eerste resultaten onder ogen van een promotieonderzoek dat een collega verricht naar pensioencommunicatie. Ruim 1.100 mensen werden ondervraagd. Voor de goede orde: de populatie bestond niet noodzakelijkerwijs uit ABP-deelnemers, maar is representatief voor heel werkend Nederland. Zonder te veel op de theoretische achtergronden in te gaan: over de hele populatie gemeten valt het eigenlijk wel mee met de desinteresse. Het hangt er natuurlijk vanaf hoe je desinteresse definieert. Maar feit is dat 80% van de ondervraagden hun pensioen de afgelopen jaren eens gecheckt heeft. Vrolijke gezichten, want in pensioenland is men blij met elk teken van leven. En, nog mooier: deze groep is van plan zijn of haar pensioen het komend jaar opnieuw te checken! Nog blijere gezichten. Interessant, of zo u wilt uitdagend, wordt het bij de overige 20%. Die hebben hun pensioen nog nooit gecheckt en zijn dat over het algemeen ook niet van plan.
Ach, denkt u waarschijnlijk, dat zijn vast de jongere deelnemers. Maar zo makkelijk is het niet. De gemiddelde leeftijd van deze groep niet-geïnteresseerden is hetzelfde als van die 80% die wel eens kijkt op mijnpensioenoverzicht.nl. Namelijk: rond de 47. Wat wel opvalt, is het verschil in opleiding. Het percentage mensen met basisschool en VMBO is onder de niet-checkers ruim twee keer hoger dan in de andere groep. Ook is het aantal vrouwen in deze groep oververtegenwoordigd, en het kennisniveau over pensioenen is eveneens lager dan in de andere groep. Vragen over de reden voor hun desinteresse, leveren een gevarieerd beeld op. Als ik het in een paar zinnen moet samenvatten, dan ervaart deze groep minder sociale druk om hun pensioen te checken, ze vinden het moeilijker om te doen (Pensioenchecker? Nooit van gehoord). Ze vinden het onderwerp pensioen op zich ook lastiger en zijn onzekerder over de vraag of ze die ingewikkelde materie wel begrijpen. Daarnaast denken ze dat ze minder pensioen krijgen en – ik bewaar de uitsmijter voor het laatst - ze hebben minder vertrouwen in hun pensioenfonds.
Ik blijf met uw welnemen ver weg bij discussies over het breed gedeelde wantrouwen in instituties en de veronderstelde kloof tussen bevolkingsgroepen. Dat is ook niet relevant. Ik vind gewoon heel simpel gesteld dat wij als sector ons uiterste best moeten doen, nee de plicht hebben om iedereen te bereiken en iedereen erbij te betrekken. Het pensioen is tenslotte van de deelnemer. Het is hun geld. Niet ons geld. En daar werken deelnemers anderhalve dag in de week voor. Probleem bij deze aanzienlijke en kwetsbare groep, is dat ze zich niet laten vangen in een theoretisch model. De groep ‘checkers’ gedraagt zich keurig volgens wetenschappelijke inzichten en laat zich leiden door sociale druk of de vrees voor spijt aan het eind van de rit als men het niet tijdig regelt. Voor de niet-checkers gelden eerder emoties als wantrouwen en een negatieve houding tegenover het pensioen. En daar hebben we, aldus mijn promoverende collega, vooralsnog geen antwoord op. Ik heb wel het begin van een antwoord. De sector moet uit de bubbel. De straat op, het kantoor uit, de kloof over. Want terwijl wij machtige strategieën ontwikkelen, ingewikkelde pensioenregelingen implementeren, grote IT-systemen aanschaffen en met elkaar debatteren over complexe vergezichten, heeft een op de vijf deelnemers nog steeds geen idee van pensioen. En wij niet van hen. Dat kan niet en dat mag niet.
We zullen nog veel meer in gesprek moeten. Het vertrouwen moeten terugwinnen. Hoe? Daar hebben we gelukkig knappe koppen voor. Maar het omdenken begint bij een vlammende oproep. Noem het een baksteentje in de pensioenvijver.
Harmen van Wijnen
Voorzitter uitvoerend bestuur ABP.
Als voorzitter van het uitvoerend bestuur van ABP schrijft Harmen regelmatig over alles wat speelt in de pensioensector.
