Volgens de onderzoeker vinden Nederlanders hun pensioensysteem vaker eerlijk en goed te begrijpen. Nederlandse werkenden en vooral gepensioneerden voelen zich – in vergelijking met andere landen in Europa – vaker gelukkig als ze denken aan hun pensioen.

“7 op de 10 Nederlandse gepensioneerden vinden dat hun pensioen bijdraagt aan hun geluk. De verschillen zijn groot in Europa. Vooral gepensioneerden in Polen, Estland, Italië en Griekenland tonen zich kritischer als het gaat om pensioen en geluk. Maar ook Duitse en Franse gepensioneerden zijn minder positief dan gepensioneerden in ons land. Goed sparen geeft meer financiële zekerheid en draagt bij aan geluk.”

We gaan zo’n 70 jaar terug in de tijd, naar de jaren net na de Tweede Wereldoorlog. Toen hebben werknemers, werkgevers en de overheid het pensioensysteem voor werkenden geïntroduceerd. Los van het basispensioen AOW doelt Eduard Ponds op het verplicht pensioen opbouwen via een pensioenfonds of een verzekeraar. “Dit betekent dat we samen met de werkgever sparen voor ons eigen pensioen. Wat we in het verleden hebben opgebouwd voor ons pensioen is wettelijk stevig beschermd.”

Er zijn ook andere redenen die het Nederlandse systeem goed maken, volgens Eduard Ponds. “Doordat het verplicht is om deel te nemen, voorkomen we concurrentie op de arbeidsmarkt. Werknemers zonder pensioen zijn goedkoper dan werknemers met pensioenopbouw. Pensioenfondsen richten zich op het behartigen van de belangen van alle deelnemers, werkenden en gepensioneerden. “Er is een drang om te zorgen voor elkaar. Goed doen voor deelnemers is een andere drijfveer dan winst maken voor aandeelhouders.”

Pensioenfondsen zorgen voor solidariteit. Het maakt niet uit of u 100 jaar oud wordt, de maandelijkse pensioenuitkering blijft u krijgen zolang u leeft. En ook veel nabestaanden en arbeidsongeschikten kunnen rekenen op inkomen van het pensioenfonds. “De kern van het stelsel blijft bestaan als Nederlandse pensioenfondsen overgaan op de nieuwe regels.” 

De solidariteit tussen werkenden en gepensioneerden blijft dus overeind onder de nieuwe regels voor pensioen. Veel pensioenfondsen, ook ABP, kiezen voor de solidaire premieregeling onder de nieuwe regels. Deze regeling lijkt het meest op de pensioenregeling van nu.

Maar veranderingen zijn er ook. Een aanpassing die Ponds toejuicht is dat de hoogte van de pensioenen straks minder afhangt van de rente. “15 jaar is er discussie geweest over de aanpassingen die nodig zijn om naar de toekomst toe een goed en evenwichtig stelsel te behouden. Het was een heel proces. Onder de huidige regels heeft de rente van dag tot dag grote invloed op de dekkingsgraad.”

Een lage rente veroorzaakt een lage dekkingsgraad. Pensioenfondsen moeten onder de huidige regels meer geld opzijzetten als de dekkingsgraad laag is. Dit om ervoor te zorgen dat latere pensioenuitkeringen uitbetaald kunnen worden. Daardoor gingen de pensioenen soms niet omhoog, terwijl het goed ging met de economie.”

Volgens de hoogleraar krijgen deelnemers straks een pensioenpot. ”Dat is individueler en zo wordt het risico bij de mensen zelf neergelegd. Er komt per leeftijdsgroep een eigen beleggingsbeleid. De beleggingsopbrengsten kunnen onder de nieuwe regels meer worden toegeschreven aan leeftijdscategorieën.”

Als het goed gaat, kunnen we de pensioenen eerder verhogen. Echter, als het tegenzit, kunnen de pensioenen ook eerder omlaaggaan.

Eduard Ponds kent de geluiden dat jongeren zich soms afvragen of er straks nog wel pensioen voor ze is. Hij vindt die vrees niet terecht: “Als je gaat werken ga je direct pensioen opbouwen. Begin je hier jong mee, dan heb je lang voordeel van het rente-op-rente effect. Je krijgt dus niet alleen rente over de inleg, maar ook over de rente die je ontvangt en dat zorgt voor een steeds snellere groei van het vermogen. Albert Einstein noemde dit effect in het verleden het 8e wereldwonder.”

Het Nederlandse pensioenstelsel scoort heel goed. Dat blijkt niet alleen uit de onderzoeken die Eduard Ponds deed. Ook volgens de internationale ranglijst van onderzoeksbureau Mercer behoort het Nederlandse pensioensysteem al jaren tot de top. Net als die van landen als IJsland en Denemarken.

Toch zijn er nog altijd elementen uit andere landen waar we wat van kunnen leren. Eduard Ponds: “In Nederland is het pensioen altijd een levenslange uitkering. Maar mensen zijn verschillend. In andere landen zijn deelnemers vaak meer vrij hoe ze hun pensioenpot kunnen inzetten. Er zijn landen waar de deelnemers die met pensioen gaan een deel van hun pensioenpot als bedrag ineens kunnen opnemen. Dat grote bedrag kunnen ze dan gebruiken voor iets wat belangrijk voor ze is.”

Ook in Nederland zijn er plannen om het mogelijk te maken een bedrag ineens op te nemen uit de pensioenpot. De Tweede Kamer moet hierover nog een besluit nemen.

Hij geeft nog een voorbeeld. Zo mogen deelnemers van pensioenfondsen in Zwitserland en een paar andere landen een deel van hun pensioenpot gebruiken voor de koop van een eigen woning. “Dat betekent dat ze in de jaren dat ze 30 of 40 jaar oud zijn, minder vaste lasten hebben. Verkoop je je huis? Dan stort je het geleende geld weer terug in je pensioenpot. Dat vind ik een heel goed idee.”